175 lat Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Częstochowie

W dniu 13 października odbyło się spotkanie grupy członków częstochowskiego oddziału TPA poświęcone 175 rocznicy uruchomienia odcinka częstochowskiego Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Historię związaną z powstaniem „Wiedenki” przedstawiła członkini zarządu naszego oddziału mgr inż. Dorota Przybyła. Prelekcję uatrakcyjniły dodatkowo eksponaty częstochowskiego Muzeum Historii Kolei, które pozwoliły nam przenieść się w czasy powstawania tego tak ważnego połączenia kolejowego.

„Wiedenka” była w całości zamysłem i realizacją polskich inżynierów, finansistów
i robotników. – 10 stycznia 1835r. wiceprezes Banku Polskiego Henryk hr. Łubieński sporządził wewnętrzną notatkę: „pierwszy ogólny projekt pobudowania drogi Żelaznej miedzy Warszawą a granicą południową Królestwa”. Ponad 300 kilometrowa linia kolei żelaznej biegnąc z Warszawy do Zagłębia miała przyczynić się do rozwoju zakładów przemysłowych zlokalizowanych w okolicy, wkrótce zatrudnieni zostali inżynierowie: Stanisław Wysocki oraz Teodor Urbański, którzy przystąpili do określenia szacunkowych kosztów budowy i przebiegu linii z Warszawy do leżącej przy granicy z Rzeczpospolitą Krakowską – Niwki. Piotr Steinkeller włączył się w realizację przyjętych założeń 1838r., zwrócił się także do rządu Królestwa Polskiego o wydanie koncesji na budowę drogi żelaznej  „od Warszawy przez Skierniewice i Piotrków aż do połączenia z drogą żelazną austriacką, prowadzącą  od Wiednia”, 25 listopada 1838 r. u notariusza Aleksandra Engelke został spisany akt założycielski Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (DŻWW).

W styczniu 1839 r. rozpoczęto wytyczanie trasy „Wiedenki”. Inżynierowie przedstawili trzy projekty przebiegu linii, wybrany został wariant trasy biegnącej z Warszawy przez Skierniewice, Piotrków, Częstochowę i Ząbkowice do Maczek nad Przemszą.

W styczniu 1840 Stanisław Wysocki został mianowany naczelnym inżynierem budowy drogi żelaznej, całą trasę podzielono na cztery oddziały,

Oddziałem I z Warszawy do Skierniewic kierował inżynier Konstanty Kamiński
Oddziałem II ze Skierniewic do Piotrkowa – inżynier Jakub Szeffer.
Oddziałem III z Piotrkowa do Częstochowy – inżynier Roman Pollini.
Oddziałem IV z Częstochowy do końca trasy w Maczkach kierował inżynier Franciszek Leszczyński.

W tym samym roku powrócono do dyskusji, czy kolej ma być konna czy parowa. Po zapoznaniu się Steinkellera, Wysockiego i Łubieńskiego z kolejami parowymi za granicą zaczęła przeważać „opcja parowa”.

Od wiosny 1844 r. na terenach stacji ciągnącej się przy Alejach Jerozolimskich, przedsiębiorca Kaftal rozpoczął budowę dworca, zaprojektowanego przez Henryka Marconiego.
– 28 listopada 1844r. próbny pociąg z namiestnikiem cesarskim Paskiewiczem i jego świtą przyjechał do Pruszkowa.

– 14 czerwca 1845 r. odbyła się uroczysta inauguracja – pierwszy, oficjalnie uruchomiony pociąg parowy zawiózł uczestników uroczystości z Warszawy do Grodziska.
Do Rudy Guzowskiej pociągi parowe zaczęły kursować od 9 września 1845 r.

– 1 października 1845r. kolej dotarła do Skierniewic ale dopiero miesiąc później odbyło się uroczyste otwarcie ruchu do Skierniewic i do Łowicza. Tego samego dnia, bez udziału gości oficjalnych, uruchomiono komunikację kolejową do Rogowa.

– 7 października uroczyście i oficjalnie, a 11 listopada 1846r. dla podróżnych Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska zaczęła służyć mieszkańcom Piotrkowa.

– 17 listopada 1846r. w Częstochowie odbyło się uroczyste otwarcie ruchu, natomiast od
1 grudnia podróże koleją „do” i „z” tego miasta stały się dostępne dla pasażerów.

– 1 grudnia 1847r.  wprowadzono ruch pociągów do stacji Ząbkowice.

– 1 kwietnia 1848r. otwarto ruch pasażerski na ostatnim odcinku: z Ząbkowic do Maczek,
do tamtejszej stacji nazwanej Granica.

– 15 kwietnia 1848r. ruszyły pociągi towarowe i odprawa towarów przez granicę .

– dopiero od 1 września 1848r. na terenie Królestwa Polskiego korzystając  z kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, można było dotrzeć do Wiednia.

Umożliwiał to oddany do użytku most na Odrze pomiędzy Królestwem Prus i Cesarstwem Austrii, pomiędzy stacjami Annaberg i Oderberg. Podróż była jednak dość skomplikowana. Przesiadanie się z pociągu do pociągu konieczne było na stacjach                  w Szczakowej, w Mysłowicach, w Koźlu i w Chałupkach (Annaberg) już na terenie ówczesnej Galicji, ale dawała połączenie ze stolicą monarchii Habsburgów nad Dunajem.

opracowanie: mgr inż. Dorota Przybyła
członkini Zarządu Oddziału TPA w Częstochowie